Bijzondere Leerstoel Cognitieve Gedragsecologie
Sinds 2020 heeft ARTIS een tweede bijzondere leerstoel gefinancierd die is ingesteld aan de Universiteit Leiden. De leerstoel Cognitieve Gedragsecologie is verbonden aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen van Universiteit Leiden. Prof. dr. Karline Janmaat is aangesteld als bijzonder hoogleraar van de leerstoel.
Wortels en vruchten van ons primatenbrein
Binnen de leerstoel Cognitieve Gedragsecologie onderzoekt Prof. dr. Karline Janmaat vooral hoe mens en dier hun geestelijke vermogens gebruiken om voedsel te verzamelen. Zoals het vermogen tot planning en kansberekening. Een nog onderbelicht onderwerp in de wetenschap volgens Janmaat, “terwijl voedsel de primaire behoefte is voor elke primaat. Er is tot dusver vooral onderzoek gedaan naar wat apen weten van andere individuen binnen hun eigen soort, maar onze kennis over wat apen over andere soorten planten en dieren weten is nog beperkt. Meer inzicht in de evolutie van deze mechanismen in onze hersenen, helpt om ons eigen gedrag en dat van de andere diersoorten beter te begrijpen. Meer kennis over onze verwantschap en relatie tot andere diersoorten stelt ons uiteindelijk ook in staat om onze natuur beter te beschermen.”
Natura Artis Magistra
Het bestuderen van de natuur is nauw verweven met het DNA van ARTIS. Onder de oorspronkelijke naam Natura Artis Magistra, vertaald als ‘de natuur is de leermeesteres van de kunst en wetenschap’, heeft wetenschappelijk onderzoek altijd een fundamentele plek gehad. ARTIS brengt bijna 1,5 miljoen bezoekers per jaar in contact met alle facetten van de natuur, een ideaal podium om een brug te slaan tussen wetenschap en een breed publiek. ARTIS faciliteert Janmaat en haar studenten in het uitvoeren van vergelijkend gedragsonderzoek bij primatensoorten. In het recent geopende ARTIS-Groote Museum vertellen ze bezoekers over hun werk. Ook kunnen bezoekers in ARTIS zelf mee doen aan onderzoek, zoals het navigeren door een virtueel bos op zoek naar vruchten. Dit onderzoek heeft als doel om irrationele beslissingen van de mens en andere dieren in kaart te brengen tijdens hun voedselzoektocht.
ARTIS-Hoogleraar Karline Janmaat
“Geboren en getogen in Amsterdam was ik al vroeg gefascineerd door de dieren in ARTIS. Misschien was het vooral het exotische dat mij boeide. Het gigantische oranje orang-oetan mannetje, de wilde honden die met je mee renden, en de rode vari’s met hun pluizige vacht die ik als kleine meid soms stiekem probeerde te aaien. De bezoeken aan ARTIS maakten mij nieuwsgierig naar wat er in het hoofd van dieren omgaat, naar de plek waar hun wortels liggen en hoe ze daar leven.”
Baanbrekend is haar vergelijkende intelligentie-onderzoek naar mensapen en jager-verzamelaars zoals de semi-nomadische stam de BaYaka in de Republiek Congo. “Juist de vergelijking tussen primaten in verschillende leefomgevingen kan ons veel leren. Bayaka’s wisten plekken in het bos als een visvijver of jachtkampement zeer nauwkeurig te lokaliseren. Narekenen met GPS en kompas leverde een gemiddelde afwijking van slechts zes graden op. Dat doet geen enkel stadsmens ze na. Daarentegen laten gorilla’s in ARTIS zien dat ze wel degelijk gereedschappen kunnen gebruiken om voedsel te bemachtigen, terwijl daar in het wild geen bewijs van is. De omgeving bepaalt een groot deel van de ontwikkeling van de vermogens.”