Vrouwen zijn de baas

Een grote nieuwkomer in ARTIS

Op weg naar de koffie kom ik een onbekende olifant tegen. Over het zand van het verblijf loopt een kolossale Aziatische olifant, veel groter dan de olifanten die ik normaal zie. Twee hagelwitte slagtanden leren me dat het om een mannetje gaat, een bul of stier genoemd. Om de hoek komen de olifantenverzorgers aangelopen. Nieuwsgierig kijken ze naar het dier dat zijn eerste stapjes in het buitenverblijf zet. Er lopen nog twee verzorgers mee, aan hun trui zie ik dat ze uit een andere dierentuin in Nederland komen. Gisteren zijn ze met de reusachtige bul naar Artis gereden. Zodra de bul het hele verblijf verkend heeft zullen de verzorgers voor het eerst de nieuwe man introduceren bij de kudde.

Belangrijke rol van soortbehoud

De coördinator van het soortbehoudsprogramma heeft geadviseerd dat kalfjes van deze olifanten een mooie aanwinst betekenen voor het internationale stamboek. Dierentuinen werken intensief samen om kwetsbare soorten te behouden en dat is hard nodig. Het soortbehoudsprogramma zorgt voor een genetisch gezonde populatie buiten het wild. Bovendien helpt wetenschappelijk onderzoek bij olifanten in Europese dierentuinen de bescherming van de bedreigde Aziatische olifant in de vrije natuur. Heel belangrijk natuurlijk, maar het allerbelangrijkst is nu dat de bul in de smaak valt bij de koeien uit de Amsterdamse kudde. En zo vanzelfsprekend is dat niet. Mensen maken nog wel eens de vergissing om te denken dat mannen het voor het zeggen hebben in de natuur, maar dat is zelden het geval.

De kudde beslist

Hoe indrukwekkend groot hij ook is, deze olifant moet al zijn charmes in de strijd gooien om ook maar een kansje te maken. Olifanten zijn kuddedieren die leven in een familie van vrouwen, een matriarchaat. Zo’n kudde kan bestaan uit oma’s, moeders, tantes en hun jongen. Jonge mannetjes die volwassen worden verlaten de kudde om aansluiting te vinden bij een nieuwe groep onverwante vrouwen. Zo voorkomt de natuur inteelt en regelt het zijn eigen stamboek.

In een matriarchaat is de oudste olifant, de matriarch, de baas. Zij is het meest ervaren en helpt jongere olifanten in hun ontwikkeling. Als een olifant voor het eerst van een kalf bevalt, dan wordt ze geholpen door de matriarch. Ook bij de partnerkeuze weegt haar oordeel het zwaarst. Het is afwachten of de oudste olifant de nieuwe aanwinst goed genoeg vindt voor haar dochters, of misschien wel zichzelf. Maar ja, als onze oudste olifant die stoere, vijfduizend kilo wegende bullebak niet interessant vindt, dan houdt het op. Uiteindelijk is zij de baas.

Vrouwelijk leiderschap

En zo heerst de vrouw overal in de natuur. Stokstaartjes en rode vari’s leven net als olifanten in matriarchaten. Bij bonobo’s wordt de harmonie in de groep bewaakt door vrouwelijk leiderschap.  Een mannelijke alfa-chimpansee mag zich de leider wanen, maar alleen als de oudste vrouw in de groep zijn positie accepteert. Mannelijke leeuwen mogen de baas spelen over een harem vrouwen, maar als hij de vrouwen niet goed beschermt, dan ruilen ze hem in. Mannelijke vogelspinnen worden na de paring door de vrouwen opgegeten. En bij de paradijsvogels moeten hordes mannen zich in een danscompetitie bewijzen, in de hoop door de vrouw te worden uitgekozen.

Lieve stoere olifant, ik wens je het beste. Maar knoop één ding in je grote platte oren: Moeder Aarde is de matriarch van al het leven. Zangeres Beyoncé verwoordde het al: ‘Who run the world? Girls.’

Dit verhaal is door Job opgetekend als column voor Hollands Glorie.