DNA: het fundament van het leven
Je hebt het vast eerder gehoord, wanneer iemand iets doet wat typisch is voor die persoon. “Weer te laat gekomen. Tja, dat zit in zijn DNA.”. Maar heb je je ooit afgevraagd wat DNA precies is? En is het überhaupt logisch om te zeggen dat iets in jou DNA zit? In deze blog leer je wat DNA is, waarom het belangrijk is en wat we er mee kunnen doen.
Wat is DNA?
Ten eerste: DNA is een afkorting. DNA staat voor deoxyribonucleic acid, of in het Nederlands: desoxyribonucleïnezuur. DNA zelf is opgebouwd uit twee lange ketens die als een wenteltrap om elkaar heen draaien, een structuur die we de dubbele helix noemen. De bouwstenen van deze lange ketens heten nucleotiden. Er bestaan 4 soorten nucleotiden in het DNA, die vaak gerefereerd worden door de eerste letter van hun naam – A, C, T en G. In feite is je DNA dus een hele lange code van deze 4 verschillende letters.
De structuur van DNA en het genoom
Nucleotiden worden gegroepeerd in genen, waarbij elk gen codeert voor een bepaald eiwit. De eiwitten bepalen uiteindelijk alle eigenschappen van de cel of van het organisme. Het geheel van alle genen, en dus alle eiwitten die kunnen worden gemaakt, heet het genoom. Met alle genen bestaat het genoom bij mensen uit 3 miljard nucleotiden. Uitgerold zou het genoom wel 2 meter lang zijn! Gelukkig wordt bij ons deze lange wenteltrap opgedeeld en netjes opgevouwen in 23 chromosomenparen. Dankzij deze slimme verpakking in chromosomen kan dit lange molecuul netjes in de kern van elke cel passen. Dit is ook het geval voor planten, dieren, algen, schimmels en veel andere organismen, al varieert het aantal chromosomen van enkele tot duizenden!
Erfelijkheid en DNA
Het eerste wat onze ouders geven is ons DNA. Sperma-cellen en een eicellen dragen allebei een chromosoom van alle 23 chromosomen paren. Bij de bevruchting komen de chromosomen samen in een cel, en krijg je dus de helft van je DNA van de spermacel en de andere helft van de eicel. Hierdoor erf je zowel fysieke als genetische eigenschappen van beide ouders, zoals oogkleur, haartype, lengte, noem maar op!
Een ode aan DNA
DNA bepaalt hoe al het leven op aarde eruitziet. Het is de blauwdruk van elk levend organisme, waarop alle eigenschappen worden gecodeerd. Daardoor speelt DNA een cruciale rol in bijna alle levensprocessen, van groei en ontwikkeling tot het doorgeven van erfelijke eigenschappen van ouders op hun kinderen. DNA is ook uniek voor elk individu, net als een vingerafdruk (die zelf wordt bepaald door het DNA!). Kortom: jij bent jezelf door jouw DNA. Best logisch dus, als iemand zegt dat het in je DNA zit.
Moderne toepassingen van DNA
Omdat we ons DNA van onze ouders krijgen kunnen we al een tijdje ook toetsen wie onze ouders zijn, met een zogenoemde DNA-test. Tegenwoordig kunnen we met de DNA-test veel meer te weten komen over je afkomst, genetische aanleg voor bepaalde ziekten, of zelfs over je kans om bepaalde eigenschappen door te geven aan je kinderen. Ook wordt DNA gebruikt om verdachten of slachtoffers van een misdrijf te identificeren. Omdat ieders DNA uniek is, kunnen onderzoekers sporen zoals haren of bloed op de plaats delict analyseren om zo een dader te identificeren. Dit soort onderzoek heeft al veel onopgeloste zaken opgelost! Ten slotte gebruiken wetenschappers DNA om beter te begrijpen hoe cellen werken, hoe ziektes ontstaan en hoe we genetische aandoeningen kunnen behandelen. Zo wordt er in de geneeskunde veel gewerkt met DNA-onderzoek, bijvoorbeeld in het vinden en behandelen van erfelijke ziektes.
De kracht van DNA
DNA is een klein maar krachtig molecuul dat aan de basis staat van alle leven op aarde. Het bepaalt wie we zijn, hoe we eruitzien en zelfs hoe gezond we zijn. De toepassingen van DNA, van forensisch onderzoek tot het ontwikkelen van nieuwe medicijnen, laten zien hoe belangrijk dit molecuul is voor de moderne wetenschap. Dus de volgende keer dat je een misdaadfilm kijkt waarin ze met een DNA-spoor de dader vinden weet je dat dit niet alleen sciencefiction is, maar pure wetenschap.