Plankton: de échte longen van de aarde
Het Amazone regenwoud staat ook wel bekend als de longen van de aarde. Dit komt doordat de bomen en planten hier maar liefst 20% van alle zuurstof op aarde produceren. Toch zijn er organismen die een nog veel grotere bijdrage leven aan de zuurstofproductie op aarde: plankton.
Soorten plankton
Plankton is een verzamelnaam voor microben die in het water leven. De meesten hiervan drijven in het water en gebruiken de stroming hiervan om zich te verplaatsen. Grofweg kunnen we plankton in twee groepen onderverdelen. Zoöplankton, dit zijn organismen die op kleine dieren lijken, en fytoplankton zijn de organismen die meer op planten lijken. Deze laatste groep doet dan ook iets wat we in planten ook zien: fotosynthese. Ze zetten water en koolstofdioxide met behulp van zonlicht om in suikers en zuurstof!
Heel veel zuurstof
Die zuurstofproductie door plankton mogen we niet onderschatten. Fytoplankton is verantwoordelijk voor meer dan de helft van alle zuurstof op aarde. Deze zuurstofproductie is belangrijk voor het leven op aarde. Van de beerdiertjes in de sloot tot de kameel in de woestijn, maar ook voor ons. Zonder zuurstof kunnen we niet leven. En die zuurstofproductie? Dat gebeurt in de zee, maar ook in het slootje achter je huis. Loop je langs het water? Adem dan eens diep in en uit en denk daarbij aan al die microben die die ademhaling mogelijk maken.
Klimaatoplossing?
De CO2-opname door fytoplankton wordt vaak gezien als een mogelijke oplossing voor klimaatverandering. Deze organismen leveren dan ook een super belangrijke bijdrage aan het klimaat, ze helpen de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer te reguleren en spelen daarbij een belangrijke rol in de koolstofkringloop. Wanneer er meer CO2 in de omgeving is kunnen fytoplankton meer voedsel produceren en dus harder groeien, wanneer er minder van deze stof in de omgeving is zullen ze minder voedsel kunnen maken en dus minder hard groeien. Zo spelen ze een belangrijke rol in dit proces.
Keerzijde
Toch kunnen we er niet vanuit gaan dat deze microben klimaatverandering in hun eentje op zullen lossen. Door de opwarming van de aarde wordt het voor deze microben namelijk ook een stuk moeilijker om te groeien. Alle microben hebben een bepaalde temperatuur waarbij ze het best kunnen groeien, is het te warm of te koud dan kunnen ze zelfs dood gaan. Mede hierdoor zien we juist in de zomer veel blauwalg ofwel cyanobacteriën in het water, de warmere temperatuur en zonneschijn zorgt voor snelle groei. Als de aarde opwarmt kunnen de nog hogere temperaturen de groei van deze microben misschien zelfs afremmen. Dit is dan misschien wel goed nieuws voor zwemfanaten maar voor het andere waterleven niet. Fytoplankton staat in het water immers onderaan de voedselketen.
Drijvend huis
Ook oceaanvervuiling is een bedreiging voor het fytoplankton. In het veld van marine microbiologie, waarin onderzoekers microben in zoutwater omgevingen bestuderen, wordt dan ook veel onderzocht wat het effect van bijvoorbeeld plastic in de oceanen op de microben is. Het plastic is niet direct dodelijk voor de microben maar vormt wel een grote bedreiging door de groei ervan te beïnvloeden. Zo blokkeert het plastic het zonlicht, wat sommige microben nodig hebben om voedsel te maken. Voor andere microben biedt het plastic een soort ‘drijvend huis’, deze microben hechten zich vast aan het plastic en gaan hierop groeien. De veranderde samenstelling van microben heeft vervolgens ook weer een effect op al het andere leven dat hoger in de voedselketen staat.
Uiteindelijke redding
Toch moeten we fytoplankton, en met name de daartoe behorende cyanobacteriën niet onderschatten. In de geschiedenis van de aarde hebben zij deze al vaker drastisch veranderd. Op meerdere momenten sinds het begin van de aarde veranderden zij de atmosfeer. Zo was er de zuurstofcrisis, ongeveer 2.4 miljard jaar geleden. Op dat moment zat er weinig tot geen zuurstof in de atmosfeer. Het waren de cyanobacteriën die op dat moment enorme hoeveelheden zuurstof in de atmosfeer brachten. Ook na de komeet waardoor de dinosauriërs uitstierven was het weer het fytoplankton dat de aarde veranderde. Het speelde een essentiële rol in het opnieuw opbouwen van marine ecosystemen. Uiteindelijk is fytoplankton bij elk moment in de geschiedenis waar veel soorten uitstierven een belangrijke speler geweest bij het weer opnieuw opbouwen van de ecosystemen op aarde.